نوروفیدبک نوعی روش درمانی جدید است و افرادی که تحت درمان توسط این روش قرار میگیرند؛ درگیر اختلالات روانپزشکی هستند. این روش برای کنترل و یا اصلاح امواجی است که به مغز فرستاده می شود.
در این روش با تغییر امواج الکتریسیته مغزی، به فرد کمک می کند که چگونه امواج ناهنجار را به حالت هنجار و خودتنظیمی تبدیل کند. الکترودها که سنسورهای حساسی هستند روی پوست سر قرار می گیرند و فعالیت الکتریکی مغز را به صورت امواج مغزی ثبت می کنند. ثبت این امواج اصولا هنگام دیدن فیلم یا انجام بازی کامپیوتری و یا شنیدن موسیقی انجام می شود. در نتیجه با تغییراتی که در پخش یا صدای فیلم و یا موسیقی ایجاد می کنند، یعنی با هدایت فیلم و موسیقی، باعث اصلاح امواج مغزی شما می شوند. لازم به ذکر است که این تغییرات هم راستای هدفی است که شما و درمانگر دارید. بنابراین شما فعالیت و عملکرد مغز را به طور طبیعی هماهنگ می کنید. به عنوان مثال اگر هیجان زده شوید و به مرحله اضطراب برسید به شما آموزش داده می شود که چگونه به آرامش برسید.
طریقه عملکرد:
نوروفیدبک به افراد آموزش می دهد که فعالیت های هوشیار و ناهوشیار مغز را کنترل کند. ابتدا یک سری آموزش های اولیه به شما داده می شود
و بعد از مدتی با توجه با آن آموزش ها، برای رفع اختلالات مغزی که با آن درگیر هستید؛ به طور خودکار یاد میگیرید که سیگنال فیدبک را چگونه کنترل کنید.
اصولا نوروفیدبک با کنترل کردن امواج مغزی، آگاهی شما را از روند مغز که به طور نا خودآگاه عمل می کند، افزایش می دهد و شما را یاری می دهد
که به طور ارادی آنها را کنترل کنید. به این صورت که با تمرین و تمرکز می توانید فرایندهای مغز را کنترل یا تحریک کنید. نورون های مغزی توسط آموزش ها
با هم ارتباطی برقرار می کنند که عملکرد مغز در یک سری مناطق خاص بهبود می یابد.
در مغز انسان چهار نوع موج جریان دارد: امواج دلتا، امواج تتا، امواج آلفا و امواج بتا.
امواج دلتا با خواب عمیق رابطه مستقیم دارد و در هر ثانیه به طور میانگین 1 تا 4 بار تولید می شود. امواج تتا در زمان خواب آلودگی در هر ثانیه 4 تا 8 بار تولید می شود.
امواج آلفا نیزوقتی شما در حالت آرامش با چشم های بسته هستید 8 تا 12 بار در هر ثانیه تولید می شود و امواج بتا در هنگام بیداری، کاری های روزمره و فکر کردن 12 تا 25 بار
در هر ثانیه تولید می شود. افزایش و کاهش این امواج باعث می شود که با حالت های نابهنجار عاطفی و شناختی مواجه شویم. مثلا با کنترل یا افزایش امواج آلفا، بین امواج آلفا
و جریان مغزی ارتباطی بوجود می آید که مغز، اکسیژن بیشتری جذب میکند و در نتیجه نورون های آسیب دیده می توانند هدایت سیگنال های الکتریکی خود را بهبود دهند یا باز تولید شوند.
کاربرد نوروفیدبک برای درمان بیمای ها:
نوروفیدبک روی افراد و بیماری هایی مـؤثر است که از اختلالات هیجانی رنج میبرند. از نمونه های مؤثر نوروفیدبک می شود به کمبود توجه تا درمان آسیب های سکته مغزی اشاره کرد.
این روش در چنین اختلالاتی مؤثر است:
- اختلالات کمبود توجه/بیش فعالی
- اختلالات خواب
- صرع و سکته مغزی
- افسردگی مزمن
- سردردهای میگرنی
- ناتوانی در یادگیری
- سوء مصرف موادمخدر و اعتیاد
- اختلالات مربوط به حافظه کوتاه مدت و بلند مدت
- بهبود تمرکز
- سندروم پای بی قرار
بهترین سن برای نوروفیدبک تراپی:
سن مناسب برای نوروفیدبک تراپی سنین 5 یا 6 سالگی به بالا است. در مورد اختلال بیش فعالی یا ADHD سنین 7 تا 11 سال مناسب است.
نکات مهم:
نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که این روش درمانی در کنار درمان های دیگر مؤثر است و به تنهایی تأثیر زیادی نخواهد داشت.
این روش مانند روش های درمانی دیگر نمی تواند ضمانت بهبودی کامل را به فرد بدهد اما بهبودی تا حدود زیادی قابل پیش بینی است.
برای رسیدن به نتیجه مطلوب شرایط گوناگونی تأثیرگذاراست:
- نوع و شدت بیماری
- زمان اقدام به درمان
- میزان همکاری فرد و خانواده
- تمام نکات مربوط به درمان مثل درمانگر
لازم به ذکر است که برای رسیدن به نتایج بهتر و پایداری طولانی مدت، تعداد جلسات باید به گونه ای باشد که درمان را تکمیل کند.
بر خلاف چیزی که عموم انتظار دارد دوره درمانی نوروفیدبک اگر ناقص شود و به اتمام نرسد، سبب عود علائم می شود.
این روش نوعی روش یادگیری است برای مغز که یاد میگیرد خود را به بهترین شکل ممکن تنظیم کند. بنابراین تغییرات حاصل از دورۀ درمانی
در چند جلسۀ اول قابل مشاهده نیست؛ زیرا این روش همانطور که گفته شد فرآیندی یادگیری است و نیاز به زمان دارد.
روش های یادگیری تغییر امواج مغز:
سه روش یادگیری تغییر امواج مغزی عبارتند از:
- یادگیری نیمه هوشیار
- یادگیری هوشیار
- رشد ویژگی انعطاف پذیری در مسیرهای عصبی مغزی
یادگیری نیمه هوشیار:
در این روش فرد بدون اینکه تغییری را حس کند، به تماشا یا شنیدن صداها می پردازد و به شکل غیرارادی و خودکار، مغز شناخت بیشتری از خود بدست می آورد
و سپس به طور تدریجی تغییرات مطلوبی برای حفظ میزان مناسبی از امواج مدنظردرمانگرایجاد می شود.
یادگیری هوشیار:
این یادگیری زمانی است که ارتباطی هوشیاربین تغییرات بوجود آمده در احساس درونی فرد و یا در نشانه های هدف ایجاد شود.
رشد ویژگی انعطاف پذیری در مسیرهای عصبی مغز:
مغز هرچه بیشتر برای رسیدن به حالت بهینه تمرین کند در کنترل امواج مغزی مهارت بیشتری پیدا می کند.
نوروفیدبک بدون عوارض
تا به حال هیچ آثاری مبنی برمنفی بودن و خطر داشتن نوروفیدبک گزارش نشده است و طبق بررسی ها نتایج مثبت بوده است.
بدترین حالتی که ممکن است رخ دهد این است که نوروفیدبک توانایی تغییر در علائم بیماری را نداشته باشد.
بعلاوه اگر در هنگام انجام این روش درمانی فرد داروی خاصی را مصرف نماید؛ نه تنها عوارض بد و خطرناکی نخواهدداشت بلکه باعث تأثیر بیشتر دارو روی فرد خواهد شد.
چه تعداد جلسه برای درمان کامل نیاز است؟
به دلیل فراگیر بودن نوروفیدبک و مانند یادگیری های دیگر، تفاوت های فردی در آن نقش دارند. بعضی افراد سریعتر یاد میگیرند و برخی دیگر دیرتر.
علاوه بر تفاوت های فردی، شدت مشکلات دیده شده در QEEG (روشی برای ثبت دقیق پراکندگی و آرایش امواج مغزی قبل از شروع نوروفیدبک) نیر می تواند
تعداد جلسات احتمالی را نشان دهد. پس تعیین دقیق تعداد جلسات مقدور نیست اما معمولا تعداد جلسات بین 30 تا 40 جلسه است.
مدت زمان هر جلسه درمانی چقدر است؟
مدت زمان هر جلسه در حدود 30 تا 45 دقیقه است با دستورالعمل های درمانی متفاوت.